İnceleme | Londepost Dünya Masası
22 Haziran 2025 itibariyle, Orta Doğu’daki çatışmalar Amerika Birleşik Devletleri’nin doğrudan askeri müdahalesiyle farklı bir boyuta taşındı. İsrail ve İran arasında devam eden savaş, artık yalnızca bölgesel değil, küresel güvenlik mimarisini ilgilendiren bir mesele haline gelmiş durumda.
Müdahale Nerede Başladı?
ABD Hava Kuvvetleri’ne ait stratejik bombardıman uçakları, İran’ın Fordow, Natanz ve İsfahan kentlerindeki nükleer tesisleri hedef aldı. Pentagon kaynaklarına göre operasyon, İsrail’le koordineli biçimde gerçekleştirildi ve “İran’ın nükleer kabiliyetine karşı sınırlı ve hedefe yönelik bir müdahale” olarak tanımlandı.
Başkan Donald Trump, müdahaleyi İran’ın nükleer kapasitesini “etkisiz hâle getirme” amacıyla yapılmış zorunlu bir hamle olarak savundu. Beyaz Saray tarafından yapılan açıklamada ise diplomasiye alan bırakıldığı vurgulandı. Ancak müdahalenin zamanlaması, seçim sürecine yaklaşılırken iç siyasetteki etkisi bakımından da dikkat çekiyor.
İran’ın Yanıtı
İran Dışişleri Bakanlığı, ABD’nin eylemini “egemenliğe yönelik açık bir saldırı” olarak niteledi. İran Silahlı Kuvvetleri ise bölgedeki hava savunma sistemlerini tam kapasite devreye soktuğunu duyurdu. Aynı zamanda, İsrail’e yönelik misilleme kapsamında yaklaşık 20 balistik füzenin fırlatıldığı bildirildi.
İran Meclisi’nde ise Hürmüz Boğazı’nın deniz trafiğine kapatılması yönünde bir yasa tasarısı görüşülmeye başlandı. Henüz resmileşmemiş olsa da bu tür bir adım, küresel enerji arzını doğrudan etkileyebilecek sonuçlar doğurabilir.
Uluslararası Tepkiler
Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi, ABD’nin operasyonu sonrası acil toplanma kararı aldı. Avrupa Birliği, her iki tarafı da itidale çağırırken, Rusya ve Çin ise ABD’nin “tek taraflı askeri müdahalesine” sert tepki gösterdi.
Bölge ülkeleri arasında da diplomatik trafik hız kazandı. Türkiye, Katar ve Mısır başta olmak üzere birçok ülke, krizin büyümesini engelleyecek diyalog kanallarının açık tutulması gerektiğini ifade etti.
Küresel Dengeler Nasıl Etkilenir?
Uzmanlar, ABD’nin doğrudan müdahalesinin İran’ı daha sert ve hızlı bir nükleer tepkiye yönlendirebileceğini, bu durumun ise çatışmayı sınır ötesine taşıma riskini artırabileceğini belirtiyor. Hürmüz Boğazı’nda yaşanabilecek olası bir kapanma ise dünya petrol piyasasında şok dalgalarına yol açabilir.
Öte yandan, Washington’un müdahalesi iç siyaset bağlamında da değerlendirilirken, Başkan Trump’ın böylesi bir kararı Kongre onayı olmadan alması Amerikan kamuoyunda da tartışma yaratmış durumda.
Sonuç Yerine
İsrail–İran hattında süregelen çatışmaların doğrudan ABD müdahalesiyle derinleşmesi, artık yalnızca bölgesel bir savaş değil, çok taraflı ve çok katmanlı bir güvenlik kriziyle karşı karşıya olunduğunu gösteriyor. Gelişmeler, diplomasi alanının giderek daraldığı bir döneme işaret ederken, tarafların atacağı her yeni adımın bölgeyi ve dünyayı daha da kırılgan hâle getirme ihtimali bulunuyor.